Γράφει ο Σταύρος Τασιόπουλος
Με δεδομένη την εξέλιξη της τεχνολογίας και την άμεση επίδρασή της στις οικονομικές δραστηριότητες της κοινωνίας καθώς και την ανάλογη επίδρασή της στο περιβάλλον, πλέον η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης ως βασικός γνώμονας λειτουργίας του κράτους ως προς την προστασία του περιβάλλοντος αναζητά έναν νέο πιο συγκροτημένο και θεσμικό ρόλο.
Κοινό τόπο αποτελεί το γεγονός της ένταξης στο Σύνταγμα των βασικών εκείνων αρχών που δίνουν τη χροιά των αξιών και των στόχων που διέπουν ένα λαό, αποτελώντας μια σύνοψη θεμελιωδών κανόνων και δικαιωμάτων. Κατά τον Δημήτρη Τσάτσο ως Σύνταγμα νοείται ένας κώδικας βασικών κανόνων που ανάγονται στη δομή και στη λειτουργία της Πολιτείας.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Γιώργο Κασιμάτη το Σύνταγμα αποτελεί τον φέροντα οργανισμό του κράτους. Η αυξημένη τυπική ισχύς που το χαρακτηρίζει το καθιστά θεμέλιο της έννομης τάξης όπου εκεί στηρίζονται όλοι οι κανόνες δικαίου.
Η αρχή της αειφόρου-βιώσιμης ανάπτυξης προκύπτει από την ανάλυση ξεχωριστών συνταγματικών διατάξεων και άρθρων (άρθρα 22, 24, 106 Σ). Περαιτέρω η μέχρι σήμερα έκφρασή της από τις τρεις λειτουργίες του Κράτους δεν έχει καταφέρει να την πραγματώσει επιτυχώς όπως αυτή ορίζεται ως εξισορρόπηση των τριών αξόνων της. Χαρακτηριστική είναι η αντιμετώπιση των θεμάτων των μεταλλείων χρυσού από το Συμβούλιο της Επικρατείας όπου οι αποφάσεις για ίδια θέματα είναι εντελώς αντίθετες μεταξύ τους.
Ως κορυφαία αρχή που ρυθμίζει ή θα έπρεπε πλέον την κοινωνική και οικονομική ζωή των πολιτών και της χώρας, προτείνεται η ενσωμάτωσή της σε αυτοτελή διάταξη άρθρου εντός του Συντάγματος. Η αναφορά αυτή θα πρέπει πρώτα και κύρια να αποσκοπεί στην διευκόλυνση απόδοσης του ορισμού της και την θέσπιση ενός βασικού πλαισίου που θα επιτρέπει και τον έλεγχο εφαρμογής της.
Έτσι θα μπορούσε να ενταχθεί στις διατάξεις εκείνες που αφορούν την οργάνωση της πολιτείας στο τμήμα ‘Α, ακριβώς για την ανάδειξη του σημαντικού ρόλου της στη διαμόρφωση του πλαισίου λειτουργίας του Κράτους. Η ένταξή της σε άρθρο που θα βρίσκεται δίπλα στο άρθρο που θεσπίζει την αρχή διάκρισης των λειτουργιών αποσκοπεί στην θεσμοθέτηση ενός πλαισίου δράσης για αυτές, ορισμένο και με γνώμονα την ερμηνεία της αρχής σε συνάρτηση με την αξία του ανθρώπου, ξεκάθαρο και πλήρες.
Σκοπός θεσμοθέτησης της αρχής δεν μπορεί να είναι άλλος από την αποτελεσματικότερη εφαρμογή της ως μέσον για την προαγωγή όλων των αξιών και των σκοπών που διέπουν το Σύνταγμα. Για αυτό το λόγο προτείνεται το σχετικό άρθρο να περιλαμβάνει κατ αρχήν τον σαφή ορισμό που διατυπώθηκε στην έκθεση Μπρούτλαντ και παρακάτω μεθόδους εφαρμοφής. Αυτό στην πράξη θα μπορούσε να έχει την εξής μορφή:
Η Βιώσιμη Ανάπτυξη αποτελεί διαρκή σκοπό του Κράτους και ορίζεται ως η αρχή που ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες μέσα από την ισόρροπη και ισότιμη επιδίωξη και των τριών πυλώνων της Βιώσιμης Ανάπτυξης: Οικονομία – Περιβάλλον – Κοινωνία.
Πιο συγκεκρίμενα τα άρθρα 22, 24, 106 ερμηνεύονται ισότιμα και δεν υπόκεινται σε οποιαδήποτε στάθμιση μεταξύ τους από κανένα κρατικό όργανο. Περαιτέρω κάθε νόμος του Κράτους ψηφίζεται κατόπιν σύνταξης συνοδευτικής έκθεσης περί Βιώσιμης Ανάπτυξης κατ’ αναλογία της αιτιολογικής έκθεσης, λαμβάνοντας υπόψιν τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα.
Μια τέτοια πρόταση ίσως για κάποιους να είναι εντελώς λαθεμένη ως άσκοπη και πλεονάζουσα, για κάποιους άλλους ίσως αποτελεί διέξοδο για μια όσο το δυνατόν ορθότερη ερμηνεία και εφαρμογή της αρχής. Εξάλλου η αποτύπωσή της σε άρθρο δεν την περιορίζει αλλά της προσδίδει τη δυναμική της αυξημένης τυπικής ισχύος του Συντάγματος. Τίθεται λοιπόν ένα καίριο ζήτημα, η καθιέρωση ενός ακόμα σκοπού λειτουργίας του Κράτους για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των δικαιωμάτων και λειτουργιών του με γνώμονα τον Άνθρωπο, ενισχύοντας την απαίτηση για ένα κοινωνικό κράτος δικαίου (άρθρο 25 Σ)
Η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης από το σημείο της υπόστασής της σε σκέψεις δικαστικών αποφάσεων, βρίσκεται ίσως στην φάση της ένταξής της ρητά στο Σύνταγμα ως βασική αρχή οργάνωσης και λειτουργίας της Πολιτείας. Πριν την έκθεση Μπρούτλαντ και την μέχρι σήμερα πορεία η αρχή δεν είχε ύπαρξη, όπως και σήμερα δεν εντάσσεται ρητά στο Σύνταγμα. Με γνώμονα την μελλοντική ποιότητα διαβίωσης, το Κράτος θα πρέπει να κάνει ένα άλμα στο μέλλον προχωρώντας πέρα από τις Διεθνείς Συνθήκες και το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης εννοεί μια διαρκή εξελικτική διαδικασία και η ένταξή της στο Σύνταγμα αποτελεί μια επιλογή άξια εμπιστοσύνης για ένα κράτος που θέλει να εξελιχθεί προς το καλύτερο, προς το δημοκρατικότερο, προς το πιο ανθρώπινο.
*Ο Σταύρος Τασιόπουλος είναι Υπ. Διδάκτωρ Νομικής Αθηνών, Νομικός και Δημοτικός Σύμβουλος Αιγάλεω.