Γράφει ο Σταύρος Τασιόπουλος
Πρόσφατα είδαμε τον Πάπα να επισκέπτεται τη Μυτιλήνη για να δει από κοντά τις διαστάσεις του προσφυγικού ζητήματος και κατά την αναχώρησή του πήρε μαζί μερικούς κατόπιν κλήρωσης. Επίσης είδαμε πολλούς ηθοποιούς και διάσημα πρόσωπα από το Hollywood να έρχονται στην Ελλάδα με αφορμή τους πρόσφυγες, και ακόμα είδαμε την κίνηση προτροπής για χορήγηση βραβείου Νόμπελ στο νησί της Λέσβου για την στάση των κατοίκων του στο ζήτημα.
Αυτό που τελικά συμβαίνει ξεπερνά την τηλεοπτική εκδοχή του προβλήματος και χρήζει ουσιαστικών λύσεων που έχουν και διεθνή παράμετρο, πέραν της επιμέρους διαχείρισης από το ελληνικό κράτος, ενώ ταυτόχρονα τα ερωτήματα για το τι μέλλει γενέσθαι είναι αμείλικτα.
Πότε θα σταματήσουν να έρχονται οι πρόσφυγες ;
Αυτό το ερώτημα τίθεται πολλές φορές, αλλά είναι ανεδαφικό διότι δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή παύσης των προσφυγικών ροών από τη Συρία, όπου κυρίως προέρχονται οι περισσότεροι εξ αυτών. Γιατί, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του ΟΗΕ αλλά και των διεθνών ανθρωπιστικών οργανώσεων, ακόμα και με τη λήξη των συγκρούσεων, χρειάζεται αρκετό χρονικό διάστημα για την επαναφορά σε μια κατάσταση σχετικά ασφαλή όπου θα εκλείπουν οι κύριοι λόγοι για την μετακίνηση των ανθρώπων ως πρόσφυγες.
Γιατί έρχονται εδώ και που θέλουν να πάνε ;
Οι πρόσφυγες δεν βρίσκονται στην Ελλάδα για τουρισμό και κατά συντριπτική πλειοψηφία έχουν ειρηνική προδιάθεση και απλά προσπαθούν να φύγουν μακριά από το πεδίο εχθροπραξιών που υπάρχει στη χώρα τους. Επίσης η επιλογή τους να μη συμμετέχουν στις συγκρούσεις δεν τους καθιστά ούτε προδότες της πατρίδας τους ούτε και ευθυνόφοβους, διότι οι αιτίες των εχθροπραξιών αλλά και η καθημερινότητα αφορά κατά βάση τις ένοπλες δυνάμεις και όχι τους άμαχους πολίτες.
Μέσω και πρόσφατης επιστημονικής έρευνας αλλά και των στατιστικών στοιχείων, οι περισσότεροι πρόσφυγες κατά την συντριπτική τους πλειοψηφία δεν επιθυμούν την παραμονή στην Ελλάδα, ακόμα και αν έβρισκαν σταθερή εργασία. Αντίθετα έχουν επιλέξει την Ελλάδα ως πέρασμα προς τις βόρειες και πλουσιότερες ευρωπαϊκές χώρες όπου βρίσκονται οι συγγενείς τους και έχουν και τις δομές εκείνες για την υποδοχή τους.
Γιατί χρειάζονται κέντρα υποδοχής και γιατί παραμένουν για αρκετό καιρό στην Ελλάδα ;
Τα κέντρα υποδοχής ή αλλιώς δομές διαχείρισης των προσφυγικών ροών, αποτελούν βασική δομή για κάθε κράτος που επιθυμεί την συντεταγμένη διαχείριση των θεμάτων με σκοπό την προστασία όλων και των προσφύγων και των πολιτών, και της γενικότερης ομαλούς κοινωνικής λειτουργίας.
Ο λόγος που τα κέντρα υποδοχής αναγκαία και κρίσιμος ο τρόπος διαχείρισής τους, είναι διότι η απουσία συντεταγμένου σχεδίου οδηγεί σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις οπότε η πρόληψη είναι η καλύτερη απάντηση.
Οι πρόσφυγες για να μεταβούν από μια χώρα σε μια άλλη χρειάζεται έγγραφα που να τους δίνουν αυτή τη δυνατότητα, οπότε η ένταξή τους στο καθεστώς του πρόσφυγα είναι η ρεαλιστικότερη και πιο ουσιαστική διαδικασία για να μην εγκλωβιστούν σε μια χώρα και να μην απελαθούν.
Στην Ελλάδα παραμένουν πλέον αρκετοί άνθρωποι διότι αρκετές κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών χωρών στο πρόσωπό τους, βλέπουν εχθρούς ή τους ανακαλύπτουν για λόγους εσωτερικής πολιτικής ατζέντας κάνοντας το ζήτημα ένα ακόμα πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης. Εξάλλου η Ευρώπη ήταν που διαχειρίστηκε τις προσφυγικές ροές από την πρώην Γιουγκοσλαβία, και μάλιστα οι χώρες που σήμερα επιλέγουν το κλείσιμο των συνόρων τους, τότε βοήθησαν σημαντικά.
Μέχρι πότε θα παραμένουν και πού μπορούν να πάνε ;
Ήδη έχουν εκπονηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σχέδια για αναλογική υποδοχή των προσφύγων ανά χώρα με βάση τις δυνατότητές της, τα οποία όμως δεν προχωρούν το ίδιο άμεσα σε όλες τις χώρες. Μέχρι σήμερα αρκετοί πρόσφυγες έχουν διαμοιραστεί σε χώρες της ΕΕ, όμως η συνεχόμενη ροή μέσα από τις χώρες πρώτης υποδοχής όπως η Ελλάδα και η Ιταλία δεν έχει σταματήσει και για αυτό χρειάζεται συνεχής προσπάθεια για την επιτυχία αυτής της ρύθμισης.
Για αυτό λοιπόν οι πρόσφυγες με βάση και τα κονδύλια που δίνονται είτε στα κράτη είτε σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, καλούνται να διαμείνουν στις χώρες όπου έχουν διαμοιραστεί και πλέον οδηγούνται σε σταδιακή μόνιμη παραμονή. Οπότε πλέον στην Ελλάδα θα παραμείνουν όσοι αναλογούν και σταδιακά θα μετακινηθούν σε άλλες χώρες στις οποίες θέλουν τελικά να πάνε.
Τι κάνει η Ελλάδα ;
Η Ελλάδα μέχρι πρόσφατα δεν είχε δομήσει ένα συνολικό σχέδιο διαχείρισης του ζητήματος κυρίως διότι ήταν και παραμένει μια χώρα διέλευσης καθώς και διότι υπήρχε χρόνια ανεπάρκεια και έλλειψη ουσιαστικής αντιμετώπισης από τον κρατικό μηχανισμό. Σήμερα όμως η ελάχιστη επαρκής λειτουργία είναι αναγκαία και απαραίτητη με βάση και τις ευρωπαϊκές συμφωνίες και το διεθνές ανθρωπισιτκό δίκαιο.
Το ελληνικό κράτος τηρούμενων των αναλογιών έχει μπορέσει μέχρι στιγμής να διαχειριστεί σχετικά καλά το ζήτημα αν αναλογιστεί κανείς την απουσία ολοκληρωμένων σχεδίων και πρότερης εμπειρίας. Σε αυτό συντελεί η συνεργασία με τις ανθρωπιστικές οργανώσεις αλλά και η συνεργασία από πλευράς των ίδιων των προσφύγων όπου δεν υπάρχουν ιδιαίτερες εντάσεις.
Τι θα συμβεί το επόμενο χρονικό διάστημα ;
Ένας σημαντικός αριθμός προσφύγων θα παραμείνει για αρκετό καιρό στην Ελλάδα, οπότε η ανάπτυξη ολοκληρωμένων δομών ένταξης είναι απαραίτητη με πρώτο βήμα την ουσιαστική λειτουργία των κέντρων υποδοχής και τον διαμοιρασμό ανά την επικράτεια. Ακόμα είναι απαραίτητη η άντληση αλλά και η χρησιμοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων κονδυλίων από την ΕΕ μαζί με την εμπέδωση ουσιαστικής συνεργασίας με τις διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις.
Επιπλέον χρειάζεται πολιτική συμφωνία στο πολιτικό σύστημα ότι το θέμα δεν μπορεί να είναι αντικείμενο αντιπαράθεσης αλλά να υπάρχει σύμπνοια ως προς την λειτουργική και αντικειμενική διαχείριση σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα επιτυχημένης διαχείρισης προσφυγικών κρίσεων του παρελθόντος.
Η αυτοδιοίκηση οφείλει να εξηγήσει στους δημότες τα ζητήματα αφού πρώτα η ίδια τα αντιληφθεί ώστε να υπάρχει κατανόηση από τους πολίτες, αλλά και να υπάρχει ουσιαστική υποβοήθηση των κεντρικών κρατικών δομών και δράσεων.
Το προσφυγικό θέμα δεν είναι απλά μια εικόνα στις ειδήσεις, ούτε και αποτελεί αντικείμενο για πολιτική αντιπαράθεση όπως άλλα ζητήματα. Ο τρόπος διαχείρισής του κρίνει όχι μόνον την ζωή αυτών των ανθρώπων αλλά κρίνει και τη λειτουργία του κράτους μας, ώστε να βγει καλύτερο σε κάθε επίπεδο.
* Ο Σταύρος Τασιόπουλος είναι δημοτικός σύμβουλος Αιγάλεω και Υπ. Διδάκτωρ Νομικής, LLM Δημοσίου Δικαίου.