Ρεπορταζ:Μαρία Μαράκη - Φιλίππα Δημητριάδη
Φωτογραφίες: Στάθης Καλλιγέρης

Έναντι σε όλα τα κλισέ που θέλουν τους κήπους να ‘ναι ωραιότεροι την άνοιξη, εμείς επισκεφθήκαμε τον Βοτανικό Κήπο τις πρώτες μέρες του φθινοπώρου.

Ο Σωτήρης, γεωπόνος που εργάζεται στον Κήπο εδώ και 10 χρόνια φρόντισε να μας ξεναγήσει και να πει πολλές ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη βλάστηση του κήπου και όχι μόνο!

Πριν ξεκινήσουμε τον περίπατό μας, φιλικές συμβουλές ˙ φορέστε κλειστό παπούτσι για ν’ αποφύγετε τυχόν ατυχήματα με λάσπες και μακρύ παντελόνι καθώς ρεπόρτερς και φωτογράφος τη στιγμή που κάνουν editing σε αυτό το κείμενο, ξύνονται ταυτοχρόνως.

Όπως είναι γνωστό, ο πρώτος Βοτανικός Κήπος στον κόσμο ιδρύθηκε στην Αθήνα τον 4ο π.Χ. αιώνα από τον μαθητή του Αριστοτέλη Θεόφραστο, ο οποίος θεωρείται σήμερα ως ο θεμελιωτής της Βοτανικής επιστήμης.

Στην Αθήνα επίσης και συγκεκριμένα στην περιοχή η οποία από τότε καλείται ‘’Βοτανικός’’, θεμελιώθηκε γύρω στα 1840 από τον καθηγητή της Βοτανικής Fraas του Πανεπιστημίου Αθηνών ο πρώτος Βοτανικός Κήπος της σύγχρονης Ελλάδας, μικρό τμήμα του οποίου διατηρείται μέχρι σήμερα.

Στην περιοχή αυτή, μερικά χιλιόμετρα δυτικότερα, σήμερα λειτουργεί ο μεγαλύτερος Βοτανικός Κήπος της Ελλάδας αλλά και όλης της Ανατολικής Μεσογείου, ο “Βοτανικός Κήπος Ιουλίας & Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους”.

Ο Αλέξανδρος Διομήδης μετά το θάνατό του κληροδότησε μέρος της περιουσίας του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με σκοπό τη δημιουργία του Ιδρύματος, η οποία και έλαβε χώρα μετά από δύο χρόνια, το έτος 1952. Το όραμα του Διομήδη άρχισε να πραγματοποιείται μετά την παραχώρηση της δασικής έκτασης, στην οποία βρίσκεται σήμερα ο Κήπος, από το Υπουργείο Γεωργίας στο Ίδρυμα το 1961.

Οι εργασίες διαμόρφωσης του Βοτανικού Κήπου βασίσθηκαν στα σχέδια της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου του Βερολίνου H. Hammerbacher. Το έτος 1975, μετά την ολοκλήρωση μεγάλου κύκλου εργασιών, ο Κήπος άνοιξε τις πύλες του στο κοινό.

Έκτοτε έχουν πραγματοποιηθεί επιπρόσθετα έργα που άλλαξαν ριζικά την αρχική εικόνα του Κήπου, όπως η δημιουργία νέων τμημάτων και η βελτίωση των ήδη υπαρχόντων, η χάραξη και η πλακόστρωση δρόμων και μονοπατιών.

Επίσης η ανέγερση νέου μνημείου προς τιμήν των εκτελεσθέντων στο χώρο του Κήπου το 1945 από τους Γερμανούς, η κατασκευή νέων γραφείων, εργαστηρίου, αποθήκης μηχανημάτων, καταλύματος εργατικού προσωπικού και οικίας φύλακα, η κατασκευή πυροφυλακίων, παιδικών χαρών και θερμοκηπίου, καθώς και ένα σύνολο έργων μικρότερης κλίμακας.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η παραχώρηση της δασικής έκτασης από το Υπουργείο Γεωργίας στο Ίδρυμα έγινε υπό τον όρο ότι η διαμόρφωση του χώρου του Κήπου δεν θα επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό το φυσικό δασικό τοπίο.

Ως εκ τούτου, κατά τη διάρκεια των εργασιών διαμόρφωσης του Κήπου πραγματοποιήθηκε περιορισμένη υλοτόμηση πεύκων, κυπαρισσιών και άλλων δασικών ειδών, δημιουργήθηκε δε στο καλλιεργημένο τμήμα του Κήπου, ένα οικοσύστημα στο οποίο συμβιώνουν και αναπτύσσονται αυτοφυή δασικά και καλλιεργούμενα είδη. Αυτό το χαρακτηριστικό καθιστά τον Κήπο μία από τις πιο σπάνιες περιπτώσεις Βοτανικού Κήπου παγκοσμίως.

Ο «Βοτανικός Κήπος Ιουλίας και Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους» είναι Κοινωφελές Ίδρυμα – Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου και διοικείται από πενταμελή διοικητική επιτροπή. Παρ’ όλα αυτά, συχνά πραγματοποιούνται ορισμένες δωρεές προς το Ίδρυμα. Οι σημαντικότερες προέρχονται από την Εθνική Τράπεζα, η οποία συνέβαλε στην ολοκλήρωση του έργου «Αναβάθμιση των φυτωρίων του Βοτανικού Κήπου Ι. και Α.Ν.Διομήδους, καθώς επίσης και από τα Κοινωφελή Ιδρύματα του Φ.Κωστόπουλου και του Νιάρχου.

Σε συνεργασία με το κράτος είχε συνταχθεί στο παρελθόν ένα ενημερωτικό φυλλάδιο, το οποίο εξαντλήθηκε και πρόσφερε στον Κήπο έσοδα ύψους 2.000.000 δραχμών. Το Ίδρυμα είναι οικονομικά αυτοδύναμος οργανισμός. Ιδρύθηκε και συντηρείται από τα ενοίκια των κληροδοτημάτων του Αλεξάνδρου Διομήδη.

Εξαιτίας των περιορισμένων πόρων, πέρα από τις πινακίδες που σε κατευθύνουν καλό θα ήταν να πας προετοιμασμένος εκτυπώνοντας το χάρτη του Κήπου απ’ το σπίτι. Αν θες τη γνώμη μας ωστόσο, δε τρέχει τίποτα και να χαθείς, καθώς σε κάθε γωνιά του Βοτανικού Κήπου υπάρχει κάτι αξιόλογο να δεις και να θαυμάσεις. Η είσοδος στον Κήπο για τους πολίτες ή τους τουρίστες είναι δωρεάν. «Από πέρσι ζητήσαμε ένα αντίτιμο της τάξεως του ενός ευρώ για τα σχολεία που έρχονται και μας επισκέπτονται κι αυτό ήταν κάτι δύσκολο να το πάρουμε απόφαση, καθώς τον τελευταίο καιρό τα πράγματα είναι δύσκολα και αυτά τα λεφτά είναι σημαντικά για μας. Ο Βοτανικός Κήπος είναι ένα κοινωφελές Ίδρυμα και ο Διομήδης ήθελε να είναι δωρεάν. Θα μπορούσαν να γίνουν πολλά πράγματα για τον Κήπο αν το κράτος ενδιαφέρονταν. Οι κύριοι πόροι μας όμως είναι η περιουσία του ιδρυτή.».

Ο Βοτανικός Κήπος είναι μια πραγματική όαση που η αφιλόξενη γκρίζα πόλη κράτα καλά κρυμμένο στα σωθικά της. Είναι το κατάλληλο μέρος για έναν Κυριακάτικο περίπατο ή για μια μίνι απόδραση ένα μεσημέρι καθημερινής, με την προϋπόθεση να συμβιβαστείτε με τους κανόνες του. «Λένε ότι είμαστε πολύ αυστηροί. Για παράδειγμα όλα τα τροχοφόρα και τα ποδήλατα (εξαιρούνται βέβαια τα καρότσια μωρού ή κάποιο μικρό παιδικό ποδηλατάκι), οι μπάλες, τα κατοικίδια ζώα, ότι δηλαδή μπορεί να κάνει ζημία, καθώς και η κατανάλωση φαγητών και ποτών.

Βέβαια να κάποιος έρθει τη βόλτα του και φέρει μια σακούλα, δε θα σταματήσουμε στην πόρτα να τον ψάξουμε, μπορεί να ‘χει φέρει ένα σάντουιτς, ωστόσο παρακαλούμε το κοινό να είναι πολλοί προσεκτικοί και να μη κάνουν σκουπίδια.», μας εξηγεί ο Σωτήρης.

Στην ερώτηση μάλιστα αν ο Κήπος ενδείκνυται για ως ένα ωραίο μέρος για πρώτο ραντεβού απαντά: «Φυσικά, αρκεί να είναι φρόνιμοι! Έχουμε πιάσει και ζευγαράκια σε άβολες στιγμές, μετά το μεσημέρι βέβαια!».

Για του λόγου το αληθές προσπεράσαμε πολλά χαραγμένα φυτά που «βανδαλίστηκαν» για χάρη ενός έρωτα. Μ+Α=L.F.E.

Περνάμε μέσα από μπαμπού και υδατοδεξαμενές με βατράχια και υδρόβιες χελώνες για να φτάσουμε στον ανθώνα, το πιο όμορφο και χρωματιστό κομμάτι του Κήπου.

Ο ξεναγός μας εξομολογείται: «Είναι υπέροχο να δουλεύεις σε αυτό το χώρο. Δε μπορώ να σκεφτώ τον εαυτό μου να κλίνεται σ’ ένα γραφείο.»
συντηρείται από τα ενοίκια των κληροδοτημάτων του Αλεξάνδρου Διομήδη.

Ο Βοτανικός Κήπος διαθέτει 3.700 – 3.800 περίπου είδη φυτών, εκ των οποίων τα 500 είναι αυτοφυή, δηλαδή  υπήρχαν ήδη στη δασική έκταση μέσα στην οποία δημιουργήθηκε ο Κήπος.

Τα περισσότερα από αυτά προέρχονται από το εξωτερικό, ενώ ελάχιστα αποτελούν δείγματα ελληνικής καταγωγής. Άξιο προσοχής αποτελεί η επισήμανση του Σωτήρη για το συχνό λάθος των ανθρώπων είτε να μπερδεύουν είτε να ταυτίζουν ορισμένα φυτά. Για παράδειγμα, μας έδωσε το εξής χρήσιμο tip ˙  τονίζει πως πολλές φορές παρατηρείται το φαινόμενο χρήσης δυόσμου στο ποτό μοχίτο, ενώ στην πραγματικότητα θα έπρεπε να τοποθετείται μέντα, όπως συμβαίνει στην Κούβα!

Με τη συντήρηση του Κήπου ασχολούνται εντατικά εννέα κηπουροί, οι οποίοι σε συνεργασία με τον κ. Σωτήρη, φροντίζουν και επιβλέπουν τα φυτά.  Ωστόσο, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι  η καθημερινή ενασχόληση αποτελεί δυσμενές έργο που είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί από τόσο μικρό αριθμό ατόμων.  Γι’ αυτό το λόγο η συμβολή των εθελοντών αναδεικνύεται ουσιαστική.

Αν λοιπόν ενδιαφέρεσαι να λερωθείς λιγάκι, απασχολούμενος μέσα σ’ ένα περιβάλλον σαν κι αυτό του Βοτανικού Κήπου, να η ευκαιρία.  Η κύρια ασχολία των εθελοντών αφορά την τοποθέτηση σπόρων σε μαύρα σακουλάκια, οι οποίοι θα καλλιεργηθούν αργότερα για φυτέψεις σε σχολεία και συλλόγους.

Πιο σημαντικό φυτό του κήπου που δε πρέπει να παραλείψει κανείς να δει είναι το ginkgo biloba το οποίο είναι το μοναδικό φυτό μαζί με το volemia nobilis που έχει επιζήσει πάνω στη γη από την εποχή των δεινοσαύρων, τουτέστιν 340.000.000 χρόνια!

Σας δώσαμε αρκετούς λόγους για να επισκεφτείτε λοιπόν τον κήπο. Τώρα δεν έχετε παρά να το διαπιστώσετε οι ίδιοι.

Ο Κήπος είναι ανοιχτός καθημερινά από 08:00 – 14:00 και σαββατοκύριακα και αργίες 10:00 – 13:00.

Βοτανικός Κήπος
Ιερά Οδός 401 - Χαϊδάρι