Γράφει ο Κωνσταντίνος Γεννάδης
Το πρωί της 23ης Ιουνίου του 2016, ημέρα Πέμπτη, οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου (της Αγγλίας, της Σκωτίας, της Ουαλίας και της Βόρειας Ιρλανδίας) προσήλθαν στις κάλπες σε μια από τις κρισιμότερες εκλογικές αναμετρήσεις στην σύγχρονη ιστορία της χώρας.
Το ερώτημα που τέθηκε στους πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου με την μορφή δημοψηφίσματος, ήταν αν επιθυμούν η χώρα τους να παραμείνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή να αποχωρήσει από αυτήν. Με ποσοστό 48% υπέρ της παραμονής και 52% υπέρ της αποχώρησης, οι Βρετανοί πολίτες αποφάσισαν τελικά την αποχώρηση της χώρας τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αποτέλεσε μια δυσάρεστη έκπληξη για την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες, αλλά δημιούργησε έντονο προβληματισμό και στο εσωτερικό της χώρας, με τον πρωθυπουργό και υπέρμαχο της παραμονής Ντέιβιντ Κάμερον να υποβάλλει την παραίτησή του.
Από νομικής άποψης το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα, και πρέπει να επικυρωθεί με νόμο του κράτους από το βρετανικό κοινοβούλιο για να έχει νομική δεσμευτικότητα για την βρετανική κυβέρνηση.
Δυστυχώς αποδεικνύεται ότι ο ευρωσκεπτικισμός είναι ένα φαινόμενο με βαθιές ρίζες στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι μια μεγάλη πληθυσμιακά χώρα (περίπου 65 εκατομμυρίων κατοίκων) για τα δεδομένα της Ένωσης, με παράδοση στους αγώνες για ελευθερία και δημοκρατία, και είναι η πατρίδα του σύγχρονου κοινοβουλευτισμού. Για τον λόγο αυτό το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αποτέλεσε ένα ισχυρό πλήγμα, μια «μαχαιριά» στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Ηνωμένο Βασίλειο και πλέον ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση πλέουν σε αχαρτογράφητα νερά.
Οι νομικές διαδικασίες αποχώρησης που προβλέπονται ενεργοποιούνται για πρώτη φορά. Στην προκειμένη περίπτωση εφαρμόζεται η διαδικασία του άρθρου 50 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Συνθήκη της Λισαβόνας). Το Ηνωμένο Βασίλειο οφείλει να γνωστοποιήσει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την πρόθεσή του να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα ακολουθήσουν διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να καθοριστούν οι λεπτομέρειες της αποχώρησης και να υπογραφεί η σχετική συμφωνία.
Από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της συμφωνίας αποχώρησης, οι Συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα παύσουν να ισχύουν για το Ηνωμένο Βασίλειο. Αν δεν επέλθει συμφωνία, οι Συνθήκες παύουν να ισχύουν δύο έτη μετά την γνωστοποίηση της πρόθεσης αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Σε προσωπικό επίπεδο, καθώς υπήρξα φοιτητής νομικής στο Ηνωμένο Βασίλειο – συγκεκριμένα στην πόλη Νιουκασλ (Newcastle) της Βορειοανατολικής Αγγλίας – και έχοντας επισκεφτεί για πρώτη φορά την χώρα πριν από είκοσι χρόνια (το έτος 1996), λυπήθηκα βαθύτατα για αυτή την εξέλιξη.
Σε συζητήσεις που είχα με βρετανούς συμφοιτητές και καθηγητές μου στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Νορθάμπρια (University of Northumbria at Newcastle) εκείνη την εποχή, είχα εισπράξει ένα κλίμα προβληματισμού και απογοήτευσης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους θεσμούς της, που απηχούσε τις απόψεις μεγάλου τμήματος της ακαδημαϊκής κοινότητας της χώρας.
Επίσης υπήρχε έντονο το αίσθημα αδικίας όταν γινόταν αναφορά στην ηγεμονική θέση της Γερμανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σημειωνόταν δε ότι η Γερμανία ήταν η κύρια ηττημένη δυο Παγκόσμιων Πολέμων (Α΄ και Β΄), ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν μεταξύ των νικητών.
Η Ευρώπη σήμερα είναι αντιμέτωπη με ποικίλες προκλήσεις. Μεταξύ αυτών η ραγδαία αύξηση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών, η έξαρση της ανεργίας και της φτώχειας κυρίως στις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου (μεταξύ αυτών και η Ελλάδα) - με αποτέλεσμα να οξύνονται οι αντιθέσεις μεταξύ Βορρά και Νότου - η εξάπλωση του εθνικισμού και της ξενοφοβίας, το φαινόμενο του θρησκευτικού φονταμενταλισμού που προσλαμβάνει τον χαρακτήρα διεθνούς τρομοκρατίας (όπως στην περίπτωση του Ισλαμικού Κράτους).
Είναι βέβαιο ότι η πορεία και εξέλιξη του σύγχρονου ευρωπαϊκού οικοδομήματος τις τελευταίες δεκαετίες δεν είναι η αναμενόμενη, και σε κάθε περίπτωση δεν είναι αυτή που οραματίστηκαν οι ιδρυτές του. Όμως η φυγή από την Ένωση δεν είναι λύση, όπως στην προκειμένη περίπτωση συνέβη με το Ηνωμένο Βασίλειο. Αντίθετα για όλους τους παραπάνω λόγους, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει να δώσουν ενωμένες μέσα από τους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης την μάχη για την βελτίωση της καθημερινότητας και της ποιότητας ζωής των λαών και των πολιτών τους.
*Ο Κωνσταντίνος Γεννάδης είναι πτυχιούχος Νομικής των Πανεπιστημίων University of Northumbria at Newcastle της Μεγάλης Βρετανίας και Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, και είναι μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών.